Oude kruiskerk

Oude kruiskerk
Voordat het huidige kerkgebouw werd gebouwd stond er op die plaats een kruiskerk uit ongeveer 1425. Deze kruiskerk stond niet in dezelfde richting als het huidige kerkgebouw, maar evenwijdig aan de dijk met de kop van het kruis naar het oosten. 

Het was een kerk in Gotische bouwstijl met, zoals bij de meeste Gotische kerken, een toren aan de westzijde. Op het schip stond een eenvoudig kruis en op de kerktoren een kruis met daarop een haan. 

De kruiskerk is gebouwd als een rooms-katholieke parochiekerk en behoorde evenals de kerk van Gouda en Lekkerkerk onder het Utrechtse kapittel van Oudmunster. 

In het jaar 1576, tijdens de strijd op de rivier De Lek waarbij Crimpen, zoals Krimpen aan de Lek toen nog heette, werd bevrijd van de Spanjaarden, werd niet alleen het dorp verwoest maar ook het koorgedeelte van de kerk. De kosten voor het herstel van het kerkgebouw moesten door de bevolking zelf worden opgebracht. Aan de bondgenoten uit de strijd werd om een bijdrage gevraagd. 

Toen de kerk in 1615 voor een deel was hersteld, werd de gemeente voor haar inspanningen beloond met een gift van de admiraliteiten van Amsterdam, Rotterdam en Hoorn. In de eikenhouten preekstoel zijn als aandenken drie panelen aangebracht, waarin de afkortingen van de admiraliteiten zijn uitgesneden, met daaronder het motto 'Pugno pro patria' (Ik strijd voor het Vaderland). Deze nu bijna 400 jaar oude preekstoel staat nog steeds in het huidige kerkgebouw. 

Door de eeuwen heen had de oude kruiskerk veel te verduren. In de 17e eeuw verzakte, mogelijk door de werking van de rivier, de westelijke zijmuur over een lengte van 17 meter. Hierdoor leunde de toren tegen de kerk aan. Men besloot toen de stenen toren af te breken en deze te vervangen door een houten toren. De vloer van de kruiskerk lag zo laag (1,5 meter lager dan de huidige kerkvloer) dat het rivierwater bij een extreem hoge stand de kerk instroomde. 

Na ongeveer vijf eeuwen dienst te hebben gedaan was de kerk, bouwkundig gezien, rijp voor de sloop. Op 11 september 1939 werd met de sloop begonnen. 

Tijdens het verwijderen van de fundamenten van de oude kruiskerk bleek dat er al een parochiekerk of kapel moet hebben gestaan uit de Romaanse tijd (11e tot 13e eeuw). De daarvan ontdekte vloer lag 1,5 meter lager dan die van de oude kruiskerk, ofwel 3 meter lager dan de vloer van het huidige kerkgebouw. Enkele stukjes beeldhouwwerk bewaren we nog in de kerk. Men vond ook een sarcofaagdeksel van rood wezerzandsteen uit de 11e of 12e eeuw. Dit sarcofaagdeksel is later in het torenportaal van het huidige kerkgebouw geplaatst en is nu naar alle waarschijnlijkheid de oudste bezienswaardigheid van Krimpen aan de Lek.